راهکارهایی برای افزایش هوش هیجانی کودکان
هوش هیجانی که به معنی توانایی شناخت، درک و کنترل احساسات و عواطف خود و اطرافیان است، یکی از اصلی‌ترین و مهمترین انواع هوش محسوب می‌شود.
هوش هیجانی که به معنی توانایی شناخت، درک و کنترل احساسات و عواطف خود و اطرافیان است، یکی از اصلی‌ترین و مهمترین انواع هوش محسوب می‌شود. این هوش در موفقیت کودکان و پیشرفت آنها در آینده بسیار تاثیرگذار است.
هوش هیجانی نقش مهمی برای رشد عاطفی کودکان دارد. از این رو در سیستم آموزش و پرورش کشورهای توسعه یافته عمدتاً راهکارهایی برای تقویت و افزایش هوش هیجانی کودکان به کار گرفته می‌شود و آموزش‌ها از سنین کودکی شروع می‌شود. بنابر تحقیقات بعمل آمده هوش هیجانی EQ بیشتر از ضریب هوشی IQ و مهارت های فنی در موفقیت کودکان موثر است و می توان آن را با استفاده از روش های خلاقانه انعطاف پذیرتر نمود و رشد داد. در ادامه به بررسی اهمیت EQ و راهکارهای افزایش و تقویت این نوع هوش در کودکان می پردازیم.
اهمیت هوش هیجانی در کودکان
با توجه به تحقیقات گوناگون در این زمینه و جواب‌های تست هوش هیجانی که از افراد مختلف گرفته شده است، مشخص شده که رشد شخصیت کودکان و سلامت روانی آنها در بزرگسالی ارتباط مستقیمی با تقویت هوش هیجانی در دوران کودکی دارد. کودکانی که از هوش هیجانی بهتر و بالاتری برخوردار باشند، می‌توانند در بزرگسالی موفق تر از دیگران باشند.
هوش هیجانی بالا در کودکان موجب موفقیت آنها در امتحانات مختلف و کسب نمرات بهتر، داشتن ارتباطات اجتماعی عمیق و بهتر، پیشرفت و موفقیت در روابط عاشقانه و کاری در بزرگسالی و سلامت روانی بیشتر می‌گردد.
روش‌های افزایش و تقویت هوش هیجانی در کودکان
کودکانی که دارای هوش هیجانی بالا می‌باشند از ویژگی هایی نظیر خودآگاهی، خود کنترلی، انگیزه، همدلی و مهارت های اجتماعی برخوردارند. این ویژگی ها باعث می شوند کودکان درک درستی از احساسات خود داشته باشند، بتوانند آنها را کنترل نمایند و برای دستیابی به اهداف تشویق شوند. همچنین این ویژگی های هوش هیجانی در کودکان موجب می شوند آنها توانایی مدیریت نمودن روابط با دیگران را داشته باشند و بتوانند احساسات و رفتار آنها را نیز درک کنند.
برای اطلاع از وضعیت این ویژگی‌ها در کودکان می توان از آنها تست هوش هیجانی گرفت و سپس برای افزایش و تقویت این ویژگی های هوش هیجانی در کودکان از راهکارهایی استفاده نمود که می توانند تا حد زیادی به موفقیت و پیشرفت بیشتر کودکان هم در دوران کودکی و هم در دوران بزرگسالی منجر شوند. این راهکارها عبارتند از:
۱- اجازه دادن به کودک برای ابراز خود
از آنجایی که کودکان نمی‌توانند بین احساسات و خود تفاوتی در نظر بگیرند، این امر که آنها را جدی نگیرید می‌تواند بسیار مضر باشد و ممکن است تصور کنند احساس آنها بی اهمیت و خجالت آور می باشد. شما باید در مواجهه با احساسات کودک خود، آنچه که احساس می کنند و بیان می نمایند را بپذیرید و اجازه سرکوب نمودن احساسات را به آنها ندهید. وقتی شما احساسات کودک را بپذیرید به او کمک نموده اید که خودش نیز احساساتش را بپذیرد و بتواند از آنها عبور کند و یا آنها را به درستی کنترل و مدیریت نماید.
برای مثال نباید عصبانیت یا ترس و این قبیل احساسات کودکان را که در ضمیر خودآگاه آنها قرار ندارد، ناپسند و بی اهمیت بدانید، زیرا در صورت سرکوب شدن این عواطف و احساسات آنها از بین نمی روند و در ذهن کودک باقی می مانند تا بتوانند رها شوند. به کودک آموزش دهید بعضی رفتارها نادرست هستند و نباید از او سر بزند، اما هر چه احساس می کند قابل درک و بخشی از طبیعت انسانی اوست.
۲- نام گذاری احساسات کودکان
زمانی که احساسات به درستی شناخته شوند درک آنها به مراتب راحت‌تر است. لغت‌ها و واژگان مختلفی وجود دارد که استفاده از دایره لغات گسترده تر می تواند بیان احساسات از طرف کودک را آسان تر نماید. بهتر است زمانی که کودک در حال تجربه نمودن احساس خاصی می باشد با کلمه ای درست آن را نام گذاری کنیم.
برای مثال اگر کودک شما با دوستان خود دچار مشکل شده است و ناراحتی برای او پیش آمده است می‌توانید بگویید آیا احساس عصبانیت و خشم داری؟ او با شنیدن این نام از طرف شما می‌تواند این احساس را بهتر بشناسد. یا مثالی دیگر اینکه در زمانی که به کودک شما بر اثر اتفاقی ضربه ای وارد می شود، می توانید با پرسیدن این سوال که آیا درد و ناراحتی داری او را با مفهوم این احساس آشنا نمایید.
۳- نگاه کردن به مسائل از زاویه دید کودک و همدردی و همدلی با او
برای کودکان فهمیدن این موضوع که کسی آنها را درک می‌کند و می فهمد بسیار مهم می باشد و باعث آرامش او می گردد. حتی در زمان هایی که نمی توانید برای ناراحتی او کاری انجام دهید سعی نمایید با او همدردی کنید. به دنبال پناهگاهی امن برای ابراز احساسات و بیرون ریختن آنها امری طبیعی در ذات انسان ها است و کودکان نیز ممکن است بر اثر تجربه اتفاقات مختلف در طول زندگی، احساسات خود را جمع نمایند و به دنبال بروز دادن آنها باشند. از این رو شما می توانید با نگاه کردن به مسائل از زاویه دید کودک و ابراز همدردی به او نشان دهید که درکش می کنید تا احساس اطمینان خاطر داشته باشد.
احساس درک شدن باعث آزاد شدن مواد بیوشیمیایی تسکین‌دهنده ای در مغز و بدن انسان می شود و هر بار که کودک احساس کند آرام شده این مسیر عصبی در او تقویت می شود و همچنان که بزرگ تر می شود یاد می گیرد چطور خود را آرام کند.
۴- به کودکان حل مسائل مختلف را آموزش دهید
یکی از راهکارهای بسیار موثر در تقویت هوش هیجانی در کودکان، آموزش دادن کنترل احساسات و حل مسائل به آنها می‌باشد. باید به کودکان یاد بدهید که احساسات را درک نمایند و با آنها مدارا کنند و پس از کنترل نمودن احساسات و رسیدن به آرامش به حل مشکل بپردازند.
زمانی که کودک احساسات و عواطف خود را درک کند و آن را بپذیرد می‌تواند با تمرکز بیشتر مسئله را به تنهایی و یا با کمک دیگران حل نماید. بهتر است وقتی برای کودکان مشکلی پیش می آید منتظر باشید تا خود آنها برای حل آن به سراغ شما بیایند. تا وقتی خودشان از شما کمک نخواستند پا پیش نگذارید؛ با این کار به او می گویید به توانایی اش برای حل مشکلاتش اعتماد دارید.
باید به بچه‌ها آموزش داده شود که احساسات آنها همراه با پیام های مختلف است و باید با تغییر رفتار خود به حل مسائل بپردازند. در واقع با اینکار به آنها می‌گویید مسئولیت یعنی چه، البته مسئولیت در قبال خود. با این شیوه آنها توانمند می‌شوند و می‌توانند با کنترل احساسات، توانایی و قدرت بیشتر برای حل نمودن مشکلات در کودکی و بزرگسالی داشته باشند.
معرفی کتاب و آموزش‌های هوش هیجانی
جان گاتمن یکی از سرشناس‌ترین روانشناسان آمریکایی است که تخصص وی در حوزه خانواده و مشکلات مرتبط با آن است کتاب جالبی در حوزه افزایش هوش هیجانی کودکان دارد.
او در کتاب فنون افزایش هوش هیجانی کودکان به والدین آموزش می‌دهد تا به کودکان خود درباره هیجانات آموزش بدهند و به آنها بیاموزند تا چطور در شرایط بحرانی احساسات خود را کنترل کنند و عکس العمل های کنترل نشده نشان ندهند.
همچنین در این کتاب می‌خوانیم «ثابت شده است کودکان نسبت به گذشته دو برابر غمگین‌تر شده اند، راحت تر و با سرعت بیشتری تحریک می‌شوند و نا آرام تر نیز شده اند. این موضوع باعث شده تا کودکان نافرمان‌تر شوند که این شاخصه‌ها اگر در کنار هم قرار گیرند می‌تواند باعث ایجاد تکانش‌های شدید شده و عواقب خطر ناکی در پی داشته باشد.»
همچنین در صورت تمایل به آموزش در حوزه هوش هیجانی پیشنهاد می‌کنیم در دوره هوش هیجانی و مدیریت احساسات دکتر یحیی علوی شرکت کنید، وی از سرشناس‌ترین محققین و افراد متخصص در حوزه هیجانی است که می‌توانید در دوره‌های وی از طریق وب سایت مدرسه کسب و کار آیا ثبت نام کنید.
